Wie wil starten met keramiek, net begonnen is of al een hele tijd keramiek maakt, stelt zich elke dag vragen over de wondere wereld van klei. Bij keramiek komt dan ook heel wat kijken. Instrumenten, grondstoffen, technieken, vormen, decoratie… Elke nieuwe stap die je zet, opent een volledig nieuw arsenaal aan mogelijkheden voor je.
Hieronder zetten we vijf veel gestelde vragen voor je op een rijtje. Met een antwoord erbij, dat spreekt voor zich.
1. Wat zijn de meest bijzondere vormen om te maken uit keramiek?
In principe is the sky the limit. Welke vorm je ook voor ogen hebt, keramiek kan het aan. Vaak voorkomende vormen zijn gebruiksvoorwerpen zoals borden, kommen, schalen en mokken. Ook keramieken vazen en bloempotten vind je in verschillende vormen en formaten. Heel geliefd bij keramisten zijn ook theepotten. Hiervoor ontwikkelde De Cursist een bijzondere online cursus: ‘Twee Theepotten‘.
Meer bijzondere vormen zijn bijvoorbeeld:
2. Wat zijn de voornaamste methodes om keramiek te maken?
Grofweg onderscheid je drie methodes om aan de slag te gaan met klei.
- Opbouwen: je gaat met je handen aan de slag en geeft vorm aan de klei door te boetseren. Dat kan door te werken met rolletjes, met platen die je uitrolt, uitsnijdt en aan elkaar plakt, of gewoon door los te boetseren met de klei.
- Gieten: je werkt met mallen waar je gietklei in giet, zodat de klei de vorm aanneemt van de mal. Deze methode is zeer handig bij het maken van identieke series.
- Draaien: met een draaischijf maak je gemakkelijk symmetrische vormen en werk je een stuk sneller dan enkel met je handen. Hiervoor gebruik je draaiklei.
Bekijk je het op basis van handelingen op de draaischijf, onderscheid je onder andere deze vijf technieken:
Kneden
Door te kneden haal je de luchtbellen uit de klei en zorg je ervoor dat de kleiplaatjes in dezelfde richting komen te staan. De klei wordt steviger en houdt zijn vorm beter vast.
Centreren
Centreren wil zeggen dat je je goed geknede klei in het midden van je draaitafel legt. Je begint te draaien en brengt de klei in een kegelvorm naar boven om die vervolgens opnieuw naar beneden te duwen.
Optrekken
Om je klei op te trekken maakt je eerst een soort ‘camembert’ van je kegeltje klei op je draaitafel: een platte bovenkant en platte wanden. Duw daarna met je duim een putje in de klei en creëer een dunne, vlakke bodem.
Knijp vervolgens met je twee duimen en de vingers van je linkerhand in de klei en beweeg je handen naar boven om de klei naar omhoog te trekken. Door de druk gelijkmatig te houden, blijven de wanden gelijkmatig dun. De specifieke vorm van de klei hangt af van de vorm die je wil maken.
Vormen
Om je vorm smaller te maken, hou je je hand aan de buitenkant hoger dan je hand aan de binnenkant. Duw de klei zachtjes naar binnen. Wil je je vorm net breder? Doe dan het omgekeerde: hou je je hand aan de binnenkant hoger dan je hand aan de buitenkant en duw de klei zachtjes naar buiten. Met een lomer creëer je gladde curves en verfijn je de vorm. Als je tevreden bent, maak je je werkstuk los van de draaischijf met behulp van een stuk snijdraad.
Afdraaien
Wanneer je werkstuk lederhard is, draai je het om en werk je de onderkant af. Daarna is het wachten geblazen tot je werkstuk volledig droog is. Bepaal vervolgens of je werkstuk klaar is voor de oven.
Meer weten over de verschillende stadia van klei? Download dan hier het gratis overzicht van de kleistadia in pdf!
3. Wat is het verschil tussen biscuitbak en hoogbak?
Heel simpel verwoord is biscuitbak de eerste bak van je werkstuk en hoogbak de tweede bak.
Biscuitbak
Nadat je werkstuk voor de eerste keer in de oven is gegaan, is het een biscuit gebakken object. Het is niet langer klei; het is keramiek geworden. De eerste bakbeurt heeft de klei verhard. Dankzij een chemische transformatie in de oven mag je je werkstuk keramiek noemen.
Met uitzondering van porselein is zo’n biscuit gebakken object niet waterdicht. Daarom brengen vele keramisten na de eerste bak een laagje glazuur aan. Daarna is je stuk klaar voor een tweede bakronde.
Hoogbak
Je (geglazuurde) werkstuk gaat voor een tweede keer de oven in. Dankzij het glazuur en deze tweede bakronde is je werkstuk waterdicht en klaar voor gebruik.
4. Is glazuren gevaarlijk?
Je biscuit gebakken werkstuk wordt waterdicht dankzij een laagje glazuur en een tweede bakronde in de oven. Over glazuren bestaan vele fabeltjes. Bijvoorbeeld dat ze gevaarlijk zouden zijn.
Vroeger was dat effectief zo. Toen zaten er gevaarlijke stoffen zoals lood of cadmium in glazuren. Stoffen die een groot risico vormen voor onze gezondheid. Vandaag de dag bevatten de glazuren op de markt geen zulke gevaarlijke stoffen meer. Is dat toch het geval staat dat duidelijk op de verpakking.
Toch houden ook glazuren zonder lood of cadmium een risico in. Sommige ingrediënten vormen een risico voor jou en voor het milieu. Stoffen zoals antimoon, arseen, chroom, nikkel of vloeispaat kunnen irritatie veroorzaken wanneer je ze inhaleert of op een andere manier inneemt. Andere stoffen zoals zinkoxide, koperoxide, kopercarbonaat of kobaltoxide mogen zelfs niet in de riolering terechtkomen.
Daarom is het begrijpen van de etiketten op de glazuren die je in keramiekzaken koopt, een van de belangrijkste vaardigheden die je als keramist onder knie moet krijgen. Iets wat je leert in de cursus Glazuuravontuur deel 1.
5. Mag je zelfgemaakte keramiek in de vaatwasmachine?
Dat hangt er van af. In de meeste gevallen wel. Zeker als het gaat om porselein of steengoed die op hoge temperaturen zijn gebakken. Dat zijn namelijk kleisoorten die harder en minder absorberend zijn.
Sommige vormen met zeer dunne wanden kunnen ook breken door het watergeweld in de vaatwasmachine. In dat geval steek je je werkstuk beter niet in de machine. Wil je zeker zijn, selecteer dan een kort programma op lage temperatuur. Gebruik ook een mild afwasmiddel.
Meer tips over het schoonmaken van je handgemaakte keramiek vind je in het artikel ‘Mag handgemaakte keramiek in de vaatwasmachine?‘
Zin in meer?
Heb je de smaak van klei te pakken? Hier vind je tal van verschillende (online) cursussen om keramiek te leren maken.
