Een werkstuk bakken in een standaard oven vergt heel wat tijd. De oven warmt eerst geleidelijk op tot de gewenste baktemperatuur en koelt ook achteraf langzaam af, samen met je werkstuk. Bij raku gaat alles een stuk sneller: de klei warmt heel snel op, en koelt vervolgens ook erg snel af.
Door het grote temperatuurverschil is het risico op barsten en ontploffingen bij raku groter dan bij een normale stook. Daartegenover staat dat je met raku heel wat prachtige effecten kan creëren. Hier zie je wat voorbeeldmateriaal.
Hoe werkt raku?
Tijdens een rakubak wordt je werkstuk zoals gezegd erg snel verwarmd. Maar de oven wordt wel minder warm dan bij een standaard bak. De klei bereikt nooit de temperatuur die nodig is om glasvorming te krijgen. Een ongeglazuurd rakuwerkstuk is dan ook niet waterdicht.
Het werkstuk wordt uit de oven gehaald wanneer het nog gloeiend heet is. Je kan het dan in de open lucht laten afkoelen, volgens de traditionele Japanse techniek, of je kan kiezen voor een nieuwere rakutechniek, waarbij je je werkstuk onderdompelt of brandbare materialen gebruikt.
De klei en het glazuur van je werkstuk zullen elk op hun eigen manier op de dalende temperatuur reageren. Er ontstaan kleine barstjes in het glazuur, die de onderliggende klei blootleggen. Die onderliggende klei wordt door hitte zwartgeblakerd, en zo krijg je de zwarte lijnen die typerend zijn voor raku. Hier vind je een pak voorbeelden.
De oorsprong van raku
Raku werd ontwikkeld door de Raku-familie, in 16de eeuws Japan. Traditioneel werd de techniek enkel gebruikt om theekommetjes te maken. Na het bakken liet men elke kom simpelweg in de buitenlucht afkoelen, waardoor je voornamelijk zwarte en bruine kleuren kreeg.
Raku maakt deel uit van een kunststroming die gericht was op eenvoud. Geen toeters en bellen dus, maar gewoon een eenvoudige theekom, mooi in zijn eenvoud. De Raku-familie gaf de kennis over deze techniek generatie na generatie door, en vandaag wordt de techniek naar hun zeggen nog steeds op dezelfde manier toegepast.
Nieuwe soorten raku
Naast deze traditionele methode zijn er ook heel wat nieuwere raku-technieken. Je kan je werkstuk bijvoorbeeld onderdompelen in koud water, of je kan het in een bak met brandbare materialen zoals zaagsel leggen. Eens dat zaagsel ontbrandt, wordt de bak afgesloten. Zo ontstaat een omgeving waarin het vuur alle zuurstof in de bak razendsnel opbrandt. Ook de zuurstof in de klei en in het glazuur brandt op, en dat levert erg intense kleuren en texturen op.
Een andere gekende techniek is om met paardenhaar of veren grillige lijnen of patronen te creëren op het gloeiend hete werkstuk. De haren of veren branden helemaal weg, maar laten dankzij de rook en as hun sporen na op je werkstuk. Hier zie je voorbeelden.
Dan is er ook nog naked raku, een moderne variant op de eeuwenoude techniek. Na het stoken schilfert de glazuurlaag af en laat zwarte lijnen en punten zien die achterblijven op de scherf. Hier zie je hoe dat eruitziet.
Bij alle rakutechnieken werk je met een gloeiend heet werkstuk, dat erg snel afkoelt. De tijd om te decoreren is dus beperkt, en er zijn geen herkansingen. Misschien is dat ook de reden waarom raku zo populair is: wat een adrenalinerush!
Welke klei en glazuur gebruik je voor raku?
Er bestaan kleisoorten die specifiek voor raku werden ontwikkeld, maar je kan ook gewone kleisoorten gebruiken. Wel is het aangewezen om een klei te kiezen die voldoende chamotte bevat, zeker als je voor het eerst met raku aan de slag gaat. Zulke klei is immers beter in staat om de thermische schok van de hete oven naar de koude buitenlucht en de snelle afkoeling te weerstaan. En zo is de kans net iets groter dat je werkstuk de bak overleeft.
Qua glazuur kies je best voor een glazuur dat niet te hoog gebakken moet worden, aangezien een rakubak geen al te hoge temperaturen bereikt. Er bestaan opnieuw glazuren die speciaal voor raku werden ontwikkeld, maar ook met andere glazuren kan je mooie resultaten bereiken.
Raku is een techniek die je keer op keer kan verrassen. Een ander soort klei, een ander soort glazuur, een ander soort brandbaar materiaal en je werkstuk ziet er helemaal anders uit dan de vorige keer. En dat ene werkstuk dat de oven niet overleeft? Dat neem je er met plezier bij.
